Καταδυτικός Τουρισμός στην Ελλάδα

«Ευκαιρία προστασίας και αξιοποίησης του μοναδικού φυσικού πλούτου των ελληνικών θαλασσών ή άλλη μία μορφή τουρισμού που στοχεύει να υποβαθμίσει τη φυσική μας κληρονομιά;». Η θέση που εξέφρασε η κ. Αναστασία Μήλιου, Συντονίστρια Επιστημονικής Έρευνας & Δράσεων Προστασίας του Αρχιπελάγους ,.Ι.Θ.Α.Π.Ε.Α. (www.archipelago.gr ) στο συνέδριο που διοργάνωσε στις 7-9 Νοεμβρίου ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Εκπαιδευτών Κατάδυσης με θέμα "Κατάδυση στην Ελλάδα - Δυνατότητες και Προοπτικές Ανάπτυξης Επιχειρηματικότητας" είναι ξεκάθαρη: Ναι στην αυτόνομη κατάδυση και στην ανάπτυξη μίας νέας μορφής τουρισμού που προσελκύει χιλιάδες τουρίστες σε άλλες γωνιές του πλανήτη, αλλά με όρους και κανόνες θεσμοθετημένους, διαυγείς και κυρίως εφαρμόσιμους.

Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι στις περιπτώσεις που ο καταδυτικός τουρισμός έγινε εντατικά και ανεξέλεγκτα είχε δραματικές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα, λόγω της εκούσιας ή μη καταστροφής που μπορεί να προκληθεί κατά την κατάδυση. Η πραγματικότητα αποδεικνύει, πως για άλλη μία φορά καθιστούμε εαυτούς ανάξιους να συμπεριφερθούμε στα οικοσυστήματα όπως τους αρμόζει και να διαχειριστούμε το απλούστερο όλων: την υποβρύχια παρατήρηση τους με παράλληλη τιθάσευση της παρεμβατικότητας μας σε οτιδήποτε μοιάζει διαφορετικό, εκμεταλλεύσιμο και μας προσελκύει το ενδιαφέρον.

Προβλήματα της αυτόνομης κατάδυσης- καταδυτικού τουρισμού στην Ελλάδα

Τα σημαντικότερα προβλήματα στην Ελλάδα, εντοπίζονται: στην παντελή απουσία ελέγχου των δραστηριοτήτων αυτόνομης κατάδυσης, στην έλλειψη στοιχειωδών γνώσεων από μέρους των δυτών και των εκπαιδευτών τους γύρω από τα θαλάσσια οικοσυστήματα και τα είδη που τα στηρίζουν, καθώς και στην ανυπαρξία μηχανισμών που θα αναλάβουν την περιβαλλοντική εκπαίδευση των δυτών και θα αυξήσουν τα επίπεδα ευαισθητοποίησης τους, ώστε οι καταδυτικές δραστηριότητες να είναι πάντα φιλικές προς τα θαλάσσια οικοσυστήματα.

Δυστυχώς, η ελληνική πραγματικότητα αποδεικνύει πως, όπως γίνεται σήμερα η κατάδυση συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην υποβάθμιση πολυάριθμων παράκτιων ζωνών και στην ερήμωση των παρακείμενων θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Σε καμία περίπτωση δεν υποστηρίζεται πως η ανεξέλεγκτη κατάδυση είναι ο αποκλειστικός υπεύθυνος για την υποβάθμιση των ελληνικών παράκτιων οικοτόπων, αφού συνιστώσες όπως η μόλυνση, η ρύπανση, η υπεραλίευση και η παράκτια διάβρωση συμβάλλουν τα δέοντα προς αυτή την κατεύθυνση.

Ωστόσο εσκεμμένα ή μη συγκεκριμένες μέθοδοι προκαλούν μεγάλη καταστροφή στα παράκτια είδη, τα οποία χαρακτηρίζονται στην πλειονότητά τους με πολύ αργό ρυθμό ανάπτυξης, άρα και ανάκαμψης. Παράνομες και καταστροφικές πρακτικές όπως η αυτόνομη κατάδυση με ψαροτούφεκο, ακόμα και τη νύχτα, και η συλλογή, εν είδη σουβενίρ, με κοχύλια, αστερίες, πίνες κ.α εμφανίζουν ένα εύρος συμπεριφοράς που εκκινά από την άγνοια και καταλήγει στην ασυνειδησία. Ακόμα και οι φυσαλίδες ενός απρόσεκτου δύτη σε μία σπηλιά, μπορούν να σκοτώσουν τους εδραίους οργανισμούς που ζουν εκεί.

Οι παράγοντες δε που δυσχεραίνουν την κατάσταση είναι οι βραδείς ρυθμοί ανάπτυξης της πλειονότητας των ειδών που ζουν στην παράκτια ζώνη, τα περισσότερα εκ των οποίων είναι ελάχιστα μελετημένα. Είναι χαρακτηριστικό στην Ελλάδα σήμερα, ότι οποιαδήποτε έρευνα για την καταγραφή και μελέτη των παράκτιων ειδών, υλοποιείται από την πρωτοβουλία μεμονωμένων φορέων και επιστημόνων, χωρίς κεντρικό μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, με την πολιτεία να παρατηρεί εκ του μακρόθεν ή από τον γεωγραφικό χάρτη της Ελλάδας τα 15000 χλμ ακτογραμμής της χώρας μας και το μοναδικό φυσικό πλούτο που από τύχη (και όχι από σωστή διαχείριση) αυτά συνεχίζουν να στηρίζουν.

Θεωρείται δεδομένο, ότι υπό διαφορετικές προϋποθέσεις τα καταδυτικά πάρκα θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικό μοχλό προστασίας των οικοσυστημάτων, αλλά και εξαιρετικό αντικείμενο ποιοτικού θεματικού τουρισμού, προσελκύοντας χιλιάδες λάτρεις της θάλασσας. Όσο όμως υπολειτουργούν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί και δεν εφαρμόζεται ο κανονισμός λιμένων σε σχέση με την κατάδυση, τότε το ζήτημα του καταδυτικού τουρισμού θα εξακολουθεί να κινείται σε ρηχά και θολά νερά, σε σημεία δηλαδή όπου οι δυνατότητες ανάπτυξης αλλά και προστασίας είναι περιορισμένες.

Προτάσεις - Λύσεις

Σε ό,τι έχει να κάνει με την ιδιωτική πρωτοβουλία, οι διάφορες ομοσπονδίες και σύλλογοι δυτών, αλιέων κλπ, εάν πραγματικά ήθελαν να συνεισφέρουν στην προστασία των παράκτιων οικοτόπων, θα μπορούσαν να αναπτύξουν μηχανισμούς αυτό-ελέγχου των καταδυτικών δραστηριοτήτων και σε συνεργασία με τις λιμενικές αρχές, και ουχί υπό τη μορφή υποκατάστασης τους, να πράξουν τα απαραίτητα για την προστασία των οικοσυστημάτων και την ασφαλή κατάδυση. Το παράδειγμα της Θηροφυλακής θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει έναν πολύ χρήσιμο οδηγό για εφαρμογή κανόνων στον καταδυτικό τουρισμό.

Αναφορικά με τη σωστή ανάπτυξη και βιώσιμη λειτουργία των καταδυτικών πάρκων, θα πρέπει να υπάρξει λεπτομερής χαρτογράφηση και απεικόνιση των οικοσυστημάτων, ώστε να προστατεύεται και να διαχειρίζεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η παράκτια ζώνη. Παράλληλα, εφόσον θα προσφέρεται οργανωμένος καταδυτικός τουρισμός, ο δύτης θα έχει την επιλογή να καταδυθεί με ειδικά εκπαιδευμένο «ξεναγό» ο οποίος θα του γνωρίζει τα οικοσυστήματα και τα είδη που ζουν σε αυτά, αλλά παράλληλα θα εξασφαλίζει ότι κατά τις καταδύσεις δεν προκαλείται οποιαδήποτε καταστροφή στα παράκτια οικοσυστήματα. Το στοιχείο δηλαδή της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης κι ευαισθητοποίησης θα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, ενώ σε όλα τα στάδια της καταδυτικής δραστηριότητας θα δίδεται έμφαση στην προστασία των οικοτόπων.

Πρέπει να αντλήσουμε γνώση, από τα πολυάριθμα παραδείγματα στη ΝΑ Ασία αλλά και στη Δυτική Μεσόγειο, όπου ο καταδυτικός τουρισμός εξελίχθηκε σε τουριστική βιομηχανία, με αποτέλεσμα την ολοκληρωτική καταστροφή των οικοτόπων, και τη μετέπειτα κατάρρευση του καταδυτικού τουρισμού στην περιοχή.

Αν λοιπόν θέσουμε για μία φορά στην κορυφή της πυραμίδας τα απαραίτητα περιβαλλοντικά κριτήρια και όχι τα επιχειρηματικά, τα οποία θα προσαρμόζονται στη δράση και δεν θα τη διαμορφώνουν, τότε ίσως εξασφαλίσουμε ότι θα συνεχίσει να υπάρχει και το αντικείμενο του καταδυτικού τουρισμού στην Ελλάδα.


Πηγή: www.kykladesnews.gr