Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά αποκαλύπτει την παλιά εντυπωσιακή ξύλινη σκηνή του, από τις ελάχιστες που σώζονται στην Ευρώπη

Της Γιωτας Συκκα http://news.kathimerini.gr

Στην εποχή του ήταν το στολίδι του Πειραιά κι ένα από τα ωραιότερα κτίρια της Ελλάδας. Το Δημοτικό Θέατρο ήταν επιβλητικό και μνημειακό. Κι όταν πέρασε ο καιρός που η αφρόκρεμα της περιοχής κατέφευγε στα εντυπωσιακά καθίσματα και τα βελούδινα μεγαλεία, άλλαξε χρήσεις και ενοίκους, όλοι αναγνώριζαν ότι το «διαμάντι» του Πειραιά είναι ένα σπουδαίο κτίριο. Ωστόσο, κανείς δεν έσπευδε να το «βοηθήσει» oυσιαστικά. Κάτι ο πόλεμος, κάτι οι σεισμοί και οι άστοχες επεμβάσεις, το θέατρο έπεσε θύμα της γραφειοκρατίας, σε κάποιες περιπτώσεις και της άγνοιας. Δεν το αντιμετώπισαν ως ένα σπουδαίο μνημείο της νεότερης αρχιτεκτονικής μας ιστορίας, γι’ αυτό δεν ελήφθησαν γενναίες αποφάσεις, με το όποιο οικονομικό κόστος αυτές συνεπάγονται.

Τώρα, τα νέα που αφορούν το λαμπρό οικοδόμημα είναι ευχάριστα. Οχι μόνο γιατί θα είναι έτοιμο (αν όλα πάνε καλά) ώς το τέλος του 2010, αλλά επειδή στα «σπλάχνα» του κρύβει μια έκπληξη: την παλιά εντυπωσιακή ξύλινη σκηνή του, από τις ελάχιστες που σώζονται στην Ευρώπη. Ενα ολόκληρο εργοτάξιο κάτω από την υπάρχουσα σκηνή. Τέσσερις - πέντε σκηνές υπάρχουν σαν κι αυτή, λένε οι ειδικοί. Αυτή προσπαθεί να σώσει η Διεύθυνση Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού, που την αποτύπωσε με σκοπό να τη δώσει και πάλι προς λειτουργία. Οσο για τον Δήμο του Πειραιά, αυτός φρόντισε για τα περαιτέρω: τον οργανισμό λειτουργίας του. Δεν αρκεί να έχεις ένα πρωτότυπο έργο του ευρωπαϊκού κλασικισμού, αλλά πρέπει να ξέρεις και πώς θα το εκμεταλλευθείς σωστά.

Ενας ξύλινος σκελετός

Ας γυρίσουμε, όμως, πολλά χρόνια πίσω. Εφημερίς 15 Μαρτίου 1895: «Αι σκηνογραφίαι ανέρχονται και κατέρχονται υπό το δάπεδον χωρίς να διπλούνται, διότι το ύψος άνω της σκηνής και, το βάθος υπό το δάπεδον αυτής έχει τας αυτάς διαστάσεις με το ορώμενον μέρος της σκηνής. Διά των ποικίλων άνωθεν και κάτωθεν μηχανημάτων δύνανται μετά καταπληκτικής ευκαιρίας να εκτελώνται παντός είδους εναέριοι η υποχθόνιοι εμφανίσεις έστω και αι μάλλον πολυπρόσωποι». Ο αρθρογράφος έχει εντυπωσιαστεί από τη σκηνή «κάτι τι έκτακτον δι’ ελληνικόν θέατρον», τις εισόδους, τις εξόδους και τα 22 δωμάτια «εις χρήσιν των υποκριτών».

Εκπληξη

Οι εργάτες που ξήλωναν μήνες πριν τα παλιά σανίδια, έμειναν άναυδοι με αυτό που αντίκρισαν από κάτω. Ξύλινοι δυνατοί κύλινδροι που κάποτε στριφογύριζαν δίνοντας ώθηση στα σχοινιά, τροχαλίες και σταγκόνια. Η τεχνολογία του 1895. Ανάμεσα στα «ευρήματα» ακόμη και τραμπουκέτα: αυτά που εξαφάνισαν ή εμφάνιζαν στη σκηνή ηθοποιούς και σκηνικά.

Το Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά θεμελιώθηκε επί δημαρχίας Ομηρίδη Σκυλίτση το 1884 και εγκαινιάστηκε το 1895. Τα σχέδια ήταν του Ιωάννη Λαζαρίμου, αρχιτέκτονα του Δήμου. Ανήκει στον τύπο του μεγαλόπρεπου γαλλικού θεάτρου Grand Theatre, όπου η σύνθεση των όγκων είναι αποτέλεσμα αισθητικών κριτηρίων και οργανικής έκφρασης των διαφορετικών λειτουργιών. Το πρότυπό του, βέβαια, ήταν η όπερα του Παρισιού. Ο υδραϊκής καταγωγής αρχιτέκτονας που σχεδίασε πολλά δημόσια κτίρια, αρχοντικά και μεγαλοπρεπείς ναούς, «από τον γερμανικό κλασικισμό –με πρότυπο την όπερα του Βερολίνου–, έλαβε τη σύλληψη των καθαρών όγκων με τα δύο κυρίαρχα στοιχεία, το επιβλητικό πρόπυλο της εισόδου και την αετωματική στέγη, καθώς και τα επιμέρους νεοκλασικά μορφολογικά στοιχεία», είχε επισημάνει ο Ν. Χαρκιολάκης (προϊστάμενος της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων) στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεώτερων Μνημείων. Τώρα, δρομολογείται να συζητηθεί πάλι στο ΚΣΝΜ προκειμένου να τροποποιηθεί η αρχική μελέτη ώστε να διατηρηθεί η αρχική σκηνή.

Ακμή και παρακμή

Από τη σκηνή του πέρασαν μεγάλες φυσιογνωμίες του θεάτρου, με κορυφαίο τον Ροντήρη. Και την πεταλόσχημη γαλλικού τύπου αίθουσα με την πλατεία, τις δύο σειρές θεωρείων, τον εξώστη και το υπερώο θαύμασαν πολλές γενιές. Οι ένοικοι επίσης ποίκιλλαν. Το Φρουραρχείο, το Εργατικό Κέντρο Πειραιά, σωματεία, μαθητές και βέβαια οι πρόσφυγες της Μικρασιαστικής Kαταστροφής. Δέχθηκε όμως και επεμβάσεις ετερόκλητες που προκάλεσαν αλλοιώσεις στη φυσιογνωμία του. Τα σχόλια για την αδιαφορία άρχισαν από το 1904. Γράφει η εφημερίδα «Σφαίρα»: «Και θα είσαν αναμφιβόλως μεγαλείτεραι αι πρόσοδοι και επιτυχεστέρα η διοίκησις των οικονομικών εάν δεν ανεμίγνυεν όλως διόλου την ολίγον βρωμεράν μουρίτσαν της η πολιτική και το κόμμα και αι συμπάθειαι των κρατούντων».

Π. Φασούλας: «Ετοιμάζουμε τον οργανισμό»

«Αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε έναν οργανισμό ώστε να ’ναι αυτόνομο το Δημοτικό Θέατρο. Να μπορέσει να αναπτύξει πολιτιστική δράση», λέει στην «Κ» ο δήμαρχος Πειραιά Παναγιώτης Φασούλας. «Κι αυτό γιατί κανένας δήμαρχος, όποιος και να ’ναι, δεν μπορεί να ταυτίζει τη λειτουργία ή δραστηριότητά του με αυτή του θεάτρου. Προχωρήσαμε στη δημιουργία οργανωτικής επιτροπής προγράμματος ώστε το 2010 που θα ’ναι έτοιμο το θέατρο να μπορέσει να λειτουργήσει». Η επιτροπή αποτελείται από ανθρώπους του πνεύματος, επιχειρηματίες, αρχιτέκτονες κ.ά. Ανάμεσά τους ο Βασίλης Βασιλικός, η Βάσω Παπαντωνίου, ο Μάνος Περάκης κ.ά. «Θα οργανώσουμε και διεθνές συνέδριο με προσωπικότητες τόσο του θεάτρου όσο και γενικότερα της τέχνης για να ανταλλάξουμε απόψεις και προτάσεις για την αξιοποίησή του σε βάθος χρόνου». Οι ιδέες είναι πολλές: ένα δίκτυο με τα εναπομείνοντα ανάλογα θέατρα στην Ευρώπη.

«Στα αξιολογότερα μνημεία της δημόσιας αρχιτεκτονικής μας του περασμένου αιώνα», όπως το εντάσσει η καθηγήτρια του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών Ελένη Φεσσά - Εμμανουήλ, το Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά όλοι εύχονται να ξεφύγει από την παρακμή του.

Το έργο άρχισε να εκτελείται εδώ κι ένα χρόνο από τις υπηρεσίες του ΥΠΠΟ με συνολικό προϋπολογισμό 36.000.000 ευρώ.