Αρχαίες αγροικίες και αλυκή της ρωμαϊκής εποχής στην Κάρπαθο

Κεραμική από τη μινωική εγκατάσταση στη βραχονησίδα

Της Γιωτας Συκκα www.kathimerini.gr

Τριάντα πέντε αρχαιολογικές οικιστικές θέσεις είναι ο απολογισμός των τελευταίων ερευνών στην Κάρπαθο όπου ερευνά το Πανεπιστήμιο Θράκης και δεν είναι καθόλου μικρός. Αντιπροσωπεύει μεμονωμένες αγροικίες («στάβλους»), όπως τους σύγχρονους, οι οποίοι επίσης, με τις παραπληρωματικές αγροτικές τους εγκαταστάσεις, καταγράφονται, ως τμήμα της εθνογραφικής έρευνας, αλλά και ως μεθοδολογικό εργαλείο στην κατανόηση των αρχαίων ευρημάτων.

Ανάμεσά τους και μια θέση κοντά στη θάλασσα που εντυπωσιάζει η διατήρησή της. Ο τοίχος που παρατήρησε κοντά ο ανασκαφέας, καθηγητής Μανόλης Μελάς, αποδίδεται μάλλον σε αλυκή της ρωμαϊκής εποχής.

Οικονομία του άλατος

Τότε, όπως λέει στην «Κ», ήταν της μόδας να συλλέγουν αλάτι και να το εμπορεύονται. Ευρέως διαδεδομένο ήταν και στη Μινωική Εποχή. Τις αλυκές τις έφτιαχναν μακριά από το κύμα. «Πρέπει να ησυχάζει το νερό. Μέχρι τότε οι αλυκές ήταν φυσικές. Οι Ρωμαίοι έφτιαχναν τεχνητές αλυκές για να εξασφαλίσουν μεγάλες ποσότητες αλατιού». Και η συγκεκριμένη βρέθηκε σε ένα νησάκι ανατολικά της Καρπάθου, που λέγεται της Μοίρας του Αφιάρτη.

Ο απολογισμός της τελευταίας έρευνας (απομένουν δύο χρόνια για να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα), περιλαμβάνει επίσης πολλά αρχιτεκτονικά στοιχεία και κεραμική που προέκυψαν από μια επιφάνεια 7,14 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Αρκετά για να κατανοήσουμε το παρελθόν: «προσφέρει μια συστάδα από μικρούς οικισμούς και μεμονωμένους στάβλους της Μινωικής, Μυκηναϊκής (2000-1200 π.Χ.) και Υστερο-Ρωμαϊκής Εποχής (300-700 μ.Χ.) γύρω από ένα βραχώδες ύψωμα στα Δύο Βουνά».

Το βραχώδες ανάγλυφο στη ΒΑ πλαγιά περιλαμβάνει σειρά βραχοσκεπών και μικρών σπηλαίων, και μπροστά εκτεταμένα γόνιμα χωράφια. Τόσο ανάμεσα στα βράχια, όσο και στα χωράφια, υπάρχει πυκνή διασπορά από μινωικά (με πλήθος κωνικά κύπελλα) και ρωμαϊκά κεραμίδια.

Στα ευρήματα ξεχωρίζει κι ένας σχετικά μεγάλος, σκληρός ασβεστολιθικός βράχος σε σχήμα ανώμαλου κυβόλιθου. Στην άνω επιφάνειά του είναι λαξευμένη, με έξεργο τρόπο και σε ύπτια θέση, μια ανάγλυφη ανθρώπινη μορφή.

Λατρευτικός βωμός λένε οι πρώτες ερμηνείες, χωρίς να μπορεί ακόμη να προσδιοριστεί η χρονολογία και το θρησκευτικό του πλαίσιο. «Η ύπαρξη του βωμού, αλλά και κάποιες άλλες ενδείξεις τοπ(ι)ογραφικής, αρχαιολογικής και ανθρωπολογικής - εθνογραφικής φύσεως καθιστούν πολύ πιθανή την ύπαρξη εδώ ιερού, με συναφή πανηγύρια, κατά τους Μινωικούς και Μυκηναϊκούς Χρόνους, το οποίο αναβίωσε στην Υστερη Ρωμαϊκή Περίοδο».

Το ιερό βρίσκεται σε περίοπτη θέση, στις υπώρειες μικρού βραχώδους λόφου «μια παράδοση με μεγάλη διάδοση στα προϊστορικά χρόνια (Μινωικά ιερά κορυφής, αλλού ιερά σε λόφους)». Από την άλλη μεριά, ο μεγάλος αριθμός των κωνικών Μινωικών κυπέλλων, στην Κρήτη, αλλά και στην Κάρπαθο (λ.χ. Καταγρός Αφιάρτη) συνδέεται συνήθως -όπως υπογραμμίζει ο Μ. Μελάς- με την κρασοκατάνυξη σε θρησκευτικές τελετουργίες στο πλαίσιο πανηγυριών.

Η θέση του, στο κέντρο ενός οικισμού, βρίσκει άριστη αναλογία στους σύγχρονους αγροτικούς οικισμούς (μετόχια μόνιμης εγκατάστασης) της περιοχής και όχι μόνο. «Τούτοι συνήθως αναπτύσσονται γύρω από ένα παρεκκλήσι που αποτελεί σημείο αναφοράς και ασφάλειας, και θρησκευτικό καταφύγιο για την περιοχή και για την επιβίωση της κοινότητας».