Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑΣ ΣΤIΣ ΚΥΚΛΑΔΕΣ ΚΑΙ ΣΤΑ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ

ΧΑΪΡΕΝΤΙΝ ΜΠΑΡΜΠΑΡΟΣΑ

Το φαινόμενο της πειρατείας συνδέεται άμεσα με την εμφάνιση και την ανάπτυξη της ναυτιλίας. Από τότε που οι άνθρωποι έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στα θαλάσσια ταξίδια —όχι μόνον «κατ εμπορίαν» αλλά και «θεωρίαν»— έχουμε μαρτυρίες για αρπαγές και ληστείες στο θαλάσσιο χώρο.

Στην Οδύσσεια (γ 74-77) ο Νέστορας ρωτώντας τον Τηλέμαχο και την Αθηνά-Μέντη για ποιο λόγο βρέθηκαν στην Πύλο, λέει τα εξής:

«... μήπως για δουλειά ή πάτε έτσι στην τύχη
καθώς οι κλέφτες που γυρνούν στα πέλαγα και φέρνουν
στους ξένους τόπους συμφορές και τη ζωή τους παίζουν;…»
(μετάφρ. Ζ. Σιδέρη)

Ο Θουκυδίδης στην ιστορία του αναφέρει ως πρώτους πειρατές τους Φοίνικες και τους Κάρες, αλλά επιπλέον παρουσιάζει το φαινόμενο της πειρατείας να ενδημεί στη νησιωτική Ελλάδα: «Γιατί τον παλιό καιρό τόσο οι Έλληνες όσο και οι βάρβαροι που κατοικούσαν την ήπειρο κοντά στη θάλασσα, αφότου άρχισαν συχνότερα να περνούν με καράβια ο ένας ενάντια στον τόπο του άλλου, το γύρισαν στη ληστεία, έχοντας αρχηγούς άντρες που δεν ήτανε βέβαια από τους πιο ασήμαντους, για το ίδιο τους το κέρδος και για να βρούνε συντήρηση για τους πιο αδύνατους και πέφτοντας απάνω σε πολιτείες ανοχύρωτες, που ήταν μάλλον συμπλέγματα από χωριά, λεηλατούσαν και κέρδιζαν έτσι το περισσότερο βίος τους, εφόσον τέτοια δουλειά δε λογιζόταν ακόμα ντροπή, αλλά απεναντίας τους έδινε και κάποια δόξα». (Θουκ. Ιστ. Α, 5 -μετ. Ε. Λαμπρίδη).
Τον 5ο αι. που η Αθήνα φτάνει στο αποκορύφωμα της ακμής της και η Α’ Αθηναϊκή συμμαχία μετατρέπεται σε ηγεμονία των Αθηνών, το φαινόμενο της πειρατείας παρουσιάζει ύφεση, καθώς οι Αθηναίοι επιβάλλουν την κυριαρχία τους στο χώρο του Αιγαίου. Την περίοδο όμως του Πελοποννησιακού πολέμου, εξαιτίας των πολεμικών επιχειρήσεων και της πολιτικοοικονομικής αστάθειας αυτών που συμμετείχαν στον πόλεμο, η πειρατεία ανθεί. Αθηναίοι και Σπαρτιάτες επιδίδονται και οι ίδιοι σε ληστρικές επιδρομές ο ένας εναντίον του άλλου.


Στο μεγαλύτερο μέρος του 4ου αι. φαίνεται πως οι πειρατές κυριαρχούν στο Αιγαίο. Ο Ισοκράτης στον Πανηγυρικό τονίζει τα προβλήματα που δημιουργούνται για το διαμετακομιστικό εμπόριο των Αθηναίων και ειδικότερα τις επιπτώσεις στις τιμές των προϊόντων. Οι ακτές της Ιωνίας, της Αφρικής, της Σικελίας, αλλά και αρκετά νησιά του Αιγαίου, μετατρέπονται σε πειρατικά ορμητήρια.

...

Στα βυζαντινά χρόνια οι πειρατικές επιδρομές απασχολούν συχνά τον αυτοκρατορικό στόλο. Ιδιαίτερα τον 9ο αι. το φαινόμενο έχει αναπτυχθεί σε βαθμό ανησυχητικό. Ήδη από τις πρώτες δεκαετίες του αιώνα η Κρήτη αποτελεί ορμητήριο πειρατών ακολουθούν η Σικελία και η Συρία. Η Πελοπόννησος και τα νησιά δεινοπαθούν. Αρκετά νησιά υποχρεώνονται να πληρώνουν φόρο υποτέλειας στους πειρατές. Η κατάσταση οξύνεται στα τέλη του 9ου αι. και στις αρχές του 10ου. Το 904 μ.Χ. ο Λέων ο Τριπολίτης, χριστιανός εξωμότης, με ισχυρό πειρατικό στόλο επιχειρεί να διεισδύσει στον Ελλήσποντο. Τελικά στρέφεται προς τη Θεσσαλονίκη και τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς την καταλαμβάνει. Ο Ιωάννης Καμενιάτης, αυτόπτης μάρτυρας, αφηγείται με πολύ ενάργεια τις σφαγές, τις λεηλασίες και τις αιχμαλωσίες που ακολούθησαν. Οι αιχμάλωτοι ανέρχονταν σε 22.000 και ήταν στην πλειοψηφία τους νέοι. Η αυτοκρατορία προσπαθούσε να αντιμετωπίσει την όλη κατάσταση όχι μόνο με στρατιωτικές επιχειρήσεις αλλά και με διαπραγματεύσεις. Ο Λέων ο Χοιροσφάκτης, εκπρόσωπος του αυτοκράτορα, καυχιέται ότι κατόρθωσε να εξαγοράσει από τους Άραβες 120.000 αιχμαλώτους. Η πληροφορία αυτή δείχνει το μέγεθος των καταστροφών που υφίστατο το Βυζάντιο την εποχή αυτή από τους πειρατές.

...

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΠΛΗΡΕΣ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΔΩ