Έρευνα: Η Θήρα «γονάτισε» την Κρήτη

Πώς η έκρηξη του ηφαιστείου συνέβαλε στην κατάρρευση του μινωικού πολιτισμού, σύμφωνα με την έρευνα τριών αρχαιολόγων που στηρίχθηκε σε μαθηματική εξίσωση

Το μοντέλο σε συνδυασμό μαθηματικών- αρχαιολογικών δεδομένων δείχνει πως όλα περνούσαν από Θήρα για Κνωσό


Το φτερούγισμα μιας πεταλούδας στην Τιεν Αν Μεν μπορεί να προκαλέσει κυκλώνα στη Μασαχουσέτη, όπως λέγεται για να καταδειχθεί πως στον πλανήτη μας φαινομενικά ασύνδετα γεγονότα είναι δυνατόν να έχουν καταστροφική σχέση. Υπό αυτή τη λογική, η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας, ακόμη κι αν συνέβη περί τα 100 χρόνια πριν από την κατάρρευση του μινωικού πολιτισμού, συνέβαλε τα μέγιστα σε αυτήν. Μαζί, φυσικά, με άλλους παράγοντες.

Χρησιμοποιώντας ένα στατιστικό μοντέλο και μια μαθηματική εξίσωση, οι αρχαιολόγοι Καρλ Κνάπετ, από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο, Τιμ Εβανς και Ρέι Ρίβερς από το Ιμπίριαλ Κόλετζ του Λονδίνου, δείχνουν πως η αρχαία Θήρα έπαιζε σημαντικότατο ρόλο στο διαμετακομιστικό εμπόριο της Κρήτης. Οταν ο οικισμός στο Ακρωτήρι καταστράφηκε από την έκρηξη, η Κρήτη, που στήριζε την οικονομία της κυρίως στις εξαγωγές, γονάτισε οικονομικά. Τα παρακάτω είναι γνωστά ακόμη και στον σημερινό κόσμο: κοινωνική απόγνωση, ταραχές, καταστροφές, μαζί και κάποιες εισβολές, όπως των Μυκηναίων, όλα συνέτειναν στο να αλλάξουν τα πάντα.

Οι τρεις μελετητές στηρίζονται σε καθαρά μαθηματικές βάσεις για την απόδειξη της θεωρίας τους, την οποία δημοσιεύουν στο επιστημονικό περιοδικό του Ιμπίριαλ Κόλετζ. Ταυτοχρόνως, αξιοποιούν συμπεράσματα άλλων αρχαιολόγων, όπως του σερ Κόλιν Ρένφριου, επιφανούς μελετητή των Κυκλάδων, τα οποία ερμηνεύουν μέσα από τα μαθηματικά.
Οπως φαίνεται λοιπόν από αναλύσεις αρχαιολογικών ευρημάτων και από μελέτες των θαλάσσιων δρόμων, η Κρήτη είχε περί τα δέκα εμπορικά κέντρα κατά τη μινωική περίοδο. Σημαντικότερο ήταν η Κνωσός.


Βασικός κόμβος

Περίπου 30 ακόμη κέντρα της ίδιας εποχής έχουν εντοπιστεί στην Πελοπόννησο, την Αττική, τις Κυκλάδες, τα νησιά του Αιγαίου και τα μικρασιατικά παράλια. Ο βασικός κόμβος που συνέδεε την Κρήτη με τα υπόλοιπα κέντρα ήταν η Θήρα.
Η Θήρα ερημώνεται μετά την τρομερή έκρηξη του ηφαιστείου και επί αιώνες δεν ξανακατοικείται.

Το εμπόριο τώρα πρέπει να ακολουθήσει άλλους δρόμους. Ομως, το κόστος πολλαπλασιάζεται, με αποτέλεσμα να ελαττώνονται τα κέρδη και σιγά σιγά και οι ίδιες οι ανταλλαγές. Ετσι, σε διάστημα μερικών γενεών, η Κρήτη δεν είναι πια οικονομικά αυτάρκης, με όλα όσα προαναφέραμε να ακολουθούν: ταραχές, πυρπολήσεις κέντρων, αδυνάτισμα της κεντρικής εξουσίας και ευκολότερη έλευση των Μυκηναίων.
Η μεγαλύτερη έκρηξη εδώ και 10.000 χρόνια
H έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας ήταν η μεγαλύτερη έκρηξη που έχει γνωρίσει το ανθρώπινο είδος τα τελευταία 10.000 χρόνια. Eγινε άνοιξη, πιθανότατα το 1614-1613 π.X. (κατ' άλλους περί τα 30 χρόνια νωρίτερα) και ο όγκος των προϊόντων της υπολογίζεται σε 60 κυβικά χιλιόμετρα μάγματος ή 150 δισεκατομμύρια τόνους πετρώματος. Προκάλεσε τσουνάμι, που ωστόσο δεν πρέπει να ξεπέρασε το ύψος των 17-20 μέτρων στις ακτές της Kρήτης.

Σύμφωνα με τον γεωλόγο του Πανεπιστημίου Κολούμπια των Ηνωμένων Πολιτειών, Γουίλιαμ Ράιαν, η ηφαιστειακή τέφρα που εκτινάχθηκε από τη Σαντορίνη εξαπλώθηκε νοτιοανατολικά προς την Αίγυπτο και βορειοανατολικά προς τη Μικρά Ασία. Αλλος συνάδελφός του, ο Φλόιντ ΜακΚόι, γεωλόγος του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας, έχει σημειώσει πως οι χιλιάδες τόνοι τέφρας δημιούργησαν πυκνό, αδιαπέραστο σύννεφο που έκρυψε τον ήλιο.
Οι αγροτικές καλλιέργειες ερήμωσαν και η τροφή για ανθρώπους και ζώα έγινε δυσεύρετη. Δεν αποκλείεται να υπήρξαν και κοινωνικές ανακατατάξεις.


ΟΙ ΛΟΓΟΙ

Οι συγγραφείς της μελέτης έχουν κάνει τις μετρήσεις τους χρησιμοποιώντας πολλές υποθετικές περιπτώσεις - όλες όμως στηρίζονται σε αρχαιολογικά δεδομένα. Η αναπόφευκτη αλλαγή πλεύσης των αρχαίων πλοίων και οι όλο και πιο μακρινές αποστάσεις που αυτά πρέπει να διανύουν, καθώς οι δρόμοι ελαττώνονται, είναι, κατά τους ίδιους, οι λόγοι που οδηγούν στην επιλογή του συγκεκριμένου μοντέλου ερμηνείας του φαινομένου.

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΤΤΗ
www.ethnos.gr