Το μυστικό του Δεσποτικού

Τι κοινό έχουν ένα μαντρί με κατσίκες και ένα παλιό ορμητήριο πειρατών;
Εκ πρώτης όψεως, κανένα. Μια δεύτερη ματιά όμως είναι αρκετή για να φανούν οι ομοιότητες. Και τα δύο έχουν χτισθεί με αρχαίο υλικό: τα μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη - κίονες, σπονδύλους, γείσα και τρίγλυφα - ενός αρχαίου ναού αλλά και ολόκληρα κομμάτια από αγάλματα. Επίσης και τα δύο βρίσκονται σε ένα νησί. Στο Δεσποτικό, δίπλα στην Αντίπαρο, όπου ο χρόνος έπαιξε περίεργα παιχνίδια. Γιατί ό,τι κάποτε ήταν ιερό στην πορεία του έγινε απλώς χρηστικό. Τους ιερείς και τους προσκυνητές διαδέχθηκαν οι πειρατές, οι λιθολόγοι ήταν παρόντες σε κάθε εποχή και ύστερα ήρθαν οι βοσκοί. Αλλοτε δημιουργώντας και άλλοτε καταστρέφοντας, όλοι έβαλαν τη σφραγίδα τους. Ωσπου σήμερα να έρθουν οι αρχαιολόγοι προσπαθώντας να ανασυνθέσουν την ιστορία ανάμεσα από τα αρχαία θραύσματα που κάποτε αποτελούσαν ένα μεγάλο ιερό αφιερωμένο στους δύο κατ' εξοχήν θεούς των Κυκλάδων: στην Αρτεμη και στον Απόλλωνα.

Τεράστιο ήταν το ιερό που είχαν ιδρύσει οι κάτοικοι της Πάρου στο Δεσποτικό - την Πρεπέσινθο, όπως ήταν το όνομά του στην αρχαιότητα - σε έναν τόπο όπου η λατρεία είχε αρχίσει ήδη από τη Γεωμετρική Εποχή. Μεγάλα είναι και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανασκαφική ομάδα που, υπό τον αρχαιολόγο κ. Γιάννο Κουράγιο, πραγματοποιεί έρευνες κατά τα τελευταία χρόνια στο ακατοίκητο - πλην ενός βοσκού και 800 αιγών - Δεσποτικό. Τα κομμάτια του παζλ εδώ δεν είναι μόνο κατακερματισμένα αλλά και εντοιχισμένα σε μεταγενέστερα κτίσματα, ερειπωμένα και αυτά από αιώνες. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη έχουν χάσει την αρχική τους μορφή είτε λόγω της λάξευσης για δεύτερη χρήση είτε από το πέρασμα του χρόνου. Και μόνο το ίδιο το υλικό, το πολύτιμο παριανό μάρμαρο από το οποίο είχε ανεγερθεί το ιερό, φωνάζει για την προέλευσή του.

Τμήματα αγαλμάτων, κυρίως αρχαϊκών Κούρων, το κεφάλι μιας Κόρης, της Αρχαϊκής Εποχής επίσης, το κάτω άκρο ενός υπερφυσικού γυναικείου αγάλματος, όλα εξαιρετικής τέχνης, βρέθηκαν χρησιμοποιημένα ως οικοδομικό υλικό. Ενα λατομείο με μάρμαρο, έτοιμο προς χρήση, υπήρξε άλλωστε επί αιώνες το νησί. Από την πρώτη καταστροφή του ιερού στην αρχαιότητα ήδη, όταν οι Αθηναίοι μετά τα Περσικά θέλησαν να τιμωρήσουν την Πάρο επειδή «μήδισε», αλλά και μετά τα ρωμαϊκά χρόνια, με την οριστική εγκατάλειψή του.

Περισσότερα στο ΒΗΜΑ
και στο www.antiparos.gr/greek/despotiko.asp