Η γοητευτική ιστορία του Εθνικού Κήπου

Το μοναδικό ακριβές σχέδιο του Βασιλικού Κήπου από την εποχή της δημιουργίας του. Ανυπόγραφο και αχρονολόγητο.

Ποιος σχεδίασε τον Εθνικό Κήπο, άλλοτε βασιλικό ή ανακτορικό; Ήταν έργο μιας γυναίκας. Της βασίλισσας Αμαλίας, κάτι που λίγοι γνωρίζουν.
Οι προτάσεις των ειδικών, όπως του Φρίντριχ φον Γκάιρτνερ, ημικυκλικής μορφής και γαλλικής τεχνοτροπίας, που προέβλεπε έναν διακοσμητικό οπωρόκηπο, δεν βρήκαν απήχηση στο γούστο της 18χρονης βασίλισσας. Στο διάστημα της 25χρονης παραμονής της στην Αθήνα (1837-1862), η δημιουργία του Κήπου έμελλε να γίνει το μέγα έργο της, το οποίο, χωρίς μεγάλες αλλαγές αλλά απειλούμενο, παραμένει έως σήμερα χώρος μοναδικής ομορφιάς και βασικός πνεύμονας οξυγόνου της πρωτεύουσας. «Ο κήπος των ανακτόρων αποτελεί την ιδιοφυή επινόηση μίας δυναμικής γυναίκας, ερασιτέχνιδος στην τέχνη των φυτεύσεων και της κηποτεχνίας», αναφέρει ο καθηγητής, αρχιτέκτων-πολεοδόμος Αλέξανδρος Παπαγεωργίου-Βενετάς, στον τόμο που μόλις κυκλοφόρησε από τον «Ίκαρο», με τίτλο «Ο Κήπος της Αμαλίας». Η έκδοση, μέσα από κείμενα, ιστορικά σχέδια και φωτογραφίες, μας προσφέρει ένα ευρύ φάσμα γνώσεων για τον Εθνικό Κήπο που αξίζει να γνωρίσουμε την ιστορία του και, κυρίως, να τον προστατεύσουμε.
Ο αναγνώστης εισάγεται στο ιστορικό περιβάλλον και στις ανταγωνιστικές προτάσεις για τον πολεοδομικό σχεδιασμό της Αθήνας και των ανακτόρων, φτάνοντας στον Κήπο της Αμαλίας, η οποία συνέλαβε το έργο ως χώρο αναψυχής με τριπλή λειτουργία: κήπο των ανακτόρων, δημόσιο πάρκο και βοτανικό κήπο. Και από την άποψη αυτή μοναδικό στη Νότια Ευρώπη, σχολιάζει ο συγγραφέας, ο οποίος μελέτησε σχετικά το οθωνικό αρχείο των ΓΑΚ, αλλά και το μοναδικό σχέδιο της δημιουργίας του Κήπου, που ανακαλύφθηκε πρόσφατα στο Μόναχο. Είναι το σχέδιο του Γάλλου κηπουρού Μπαρό, ο οποίος μαζί με έναν Γερμανό συνάδελφό του και τον αρχιτέκτονα Έντουαρντ Ρίντελ (επιβλέπων την αποπεράτωση των ανακτόρων) ήταν οι βασικοί συνεργάτες της Αμαλίας. «Τις διαφορές τούς τις λύνω εγώ, πότε με συμβουλές και πότε με έντονες παρατηρήσεις», γράφει εκείνη στον πατέρα της. Ο Γάλλος συγγραφέας Εντμόν Αμπού, αυτόπτης μάρτυρας της δημιουργίας του Κήπου, μας πληροφορεί ότι οι βασιλείς έδιναν 50.000 χρυσές δραχμές ετησίως, το ένα εικοστό της βασιλικής χορηγίας, στον κήπο. Ωστόσο, η αγορά της γης (απαλλοτριώσεις) έγινε με δαπάνες του κράτους.
Ο τόμος αναλύει την εξέλιξη του κήπου σε τρεις άξονες: τα στάδια χωρικής επέκτασης, τη μορφολογία των χαράξεων δρομίσκων, παρτεριών και κτισμάτων, και τον πλούτο και την ποικιλία των φυτικών επιλογών.
Τα τέσσερα πέμπτα από τα περίπου 500 είδη των φυτών του Εθνικού Κήπου είναι ξένης προέλευσης, με κυριότερο προμηθευτή τον οίκο F. Burdin στο Μιλάνο. Το ιστιοφόρο «Φοίνιξ» μετέφερε 15.000 φυτά από τη Γένοβα. Η Σπάρτη δώρισε 300 μοσχεύματα οπωροφόρων και η Εύβοια έστειλε μεγάλη ποικιλία φυτών. Στο σχέδιο Μπαρό αναφέρονται δεκάξι κατηγορίες: φοινικοειδή, φυλλοβόλα, λεύκες, αειθαλείς θάμνοι κ.λπ. Το τελευταίο κεφάλαιο του τόμου αφιερώνεται στο μέλλον του Εθνικού Κήπου, στις αλλοιώσεις και τις ποικίλες απειλές.


Πηγή: Έθνος, Δ. Ρουμπούλα