Το διεθνές design προσκύνησε στην Τήνο

Η Λούμπα Λούκοβα και ο Βλαντιμίρ Ζιμάκοφ, δύο από τους κορυφαίους γραφίστες διεθνώς, συμμετείχαν στο 1ο Μεσογειακό Εργαστήρι


Του Ηλια Mαγκλινη www.kathimerini.gr

Στην Τήνο, στον όρμο της Λειβάδας, στην παραλία με τους σμιλεμένους από τη θάλασσα λευκούς βράχους, οι κατσίκες πλησιάζουν τους ανθρώπους με ύφος απορημένο και μιαν απρόσμενα κωμική οικειότητα, όπως ένα κατοικίδιο. Λίγα χιλιόμετρα προς τον βορρά πάλι, η κυβιστική ομορφιά των σπιτιών και οι διαστημικοί βράχοι ενός χωριού όπως ο Βωλάξ (ονομασία που παραπέμπει σε επιστημονική φαντασία), συνθέτουν ένα χαρακτηριστικό κυκλαδίτικο τοπίο, το οποίο θα προκαλούσε σίγουρα το ενδιαφέρον ανθρώπων δημιουργικών και ανήσυχων όπως η Λούμπα Λούκοβα και ο Βλαντιμίρ Ζιμάκοφ, δύο από τα κορυφαία ονόματα του graphic design διεθνώς. Οι Λούκοβα και Ζιμάκοφ βρέθηκαν μεν στην Τήνο το Σαββατοκύριακο 16-19 Σεπτεμβρίου, περιορίστηκαν όμως στη Χώρα του νησιού. Ο λόγος; Συμμετείχαν στο 1ο Μεσογειακό Εργαστήρι Design, το οποίο πραγματοποιήθηκε στο νεοκλασικό κτίριο του Ιδρύματος Τηνιακού Πολιτισμού.

Το Εργαστήρι ήταν μια πρωτοβουλία του σχεδιαστή Δημήτρη Καραΐσκου και της Λούμπα Λούκοβα. Ο Δ. Καραΐσκος έστησε την όλη διοργάνωση εκ του μηδενός, με την πολύτιμη συνδρομή της Αμάντας Αρμάου, και έχοντας ως συνδιοργανωτές τον Δήμο Τήνου, τον Δήμο Εξωμβούργου και το Ιδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού. Ο αριθμός στον τίτλο της διοργάνωσης και ο ζήλος των υπευθύνων υποδηλώνουν ότι ο μεγάλος στόχος είναι το Εργαστήρι να συνεχιστεί τις επόμενες χρονιές και σταδιακά να γίνει θεσμός, ταυτισμένος με το νησί της Τήνου.

Οι συμμετοχές

Ανιχνευτική αυτή η πρώτη δοκιμή, η οποία, παρά τα ζητήματα οργάνωσης που προέκυψαν (μια αβεβαιότητα και κάποιες καθυστερήσεις στην έναρξη των δραστηριοτήτων καθώς και ανατροπές στον προγραμματισμό) περνάει την πρώτη δοκιμασία αντοχής. Αν μη τι άλλο, το πιστοποιεί η αθρόα συμμετοχή νέων σχεδιαστών, κυρίως από την Αθήνα. Μιλώντας με νούμερα, οι συμμετοχές έφτασαν τις είκοσι επτά (με όριο τις τριάντα θέσεις). Ετσι, επί τρεις ημέρες, σε έναν από τους ύστατους, ισχυρούς σπασμούς του θέρους, οι είκοσι επτά νέοι γραφίστες, υπό την καθοδήγηση των Λούκοβα και Ζιμάκοφ δοκίμαζαν τις δυνάμεις τους και πειραματίζονταν στο graphic design, συζητώντας στο τέλος τα αποτελέσματα της δουλειάς τους με τους ξένους μετρ. Μιλάμε για πολύωρα εργαστήρια με καθαρά πρακτικό χαρακτήρα από τα οποία όμως δεν έλειπαν οι θεωρητικές αναζητήσεις. Από κάποιους συμμετέχοντες εισπράξαμε μια πολύ θετική εικόνα (τόσο η Λούκοβα και κυρίως ο Ζιμάκοφ είναι όντως χαρισματικοί). Μάλιστα, αυτοί με τους οποίους μιλήσαμε, εξέφρασαν τη βεβαιότητα ότι «θα είναι και του χρόνου στην Τήνο - αρκεί να γίνει» (η αγωνία της οικονομικής κρίσης γαρ).

Τα εργαστήρια καθεαυτά ήταν η μία πλευρά του Εργαστηρίου στην Τήνο. Το πρόγραμμα περιελάμβανε και διαλέξεις, οι οποίες έκλειναν με ανοιχτή συζήτηση με το κοινό. Κεντρική θεματική του Εργαστηρίου ήταν «Χέρι εναντίον Μηχανής» και το μεγάλο στοίχημα της διοργάνωσης ήταν να μην περιοριστούν στη σφαίρα του design αλλά να στηθούν γέφυρες με άλλα πεδία: τις καλές τέχνες, την αρχιτεκτονική, το βιομηχανικό design, την παραδοσιακή τέχνη κ. ά.

Εδώ το στοίχημα κερδήθηκε σε μεγάλο βαθμό: στην πλειονότητά τους οι ομιλητές ήταν εξαιρετικοί, από την ευρύτερα φιλοσοφική προσέγγιση του Καναδού αρχιτέκτονα Ρον Ουόκι, τον καθαρά πολιτικό λόγο του οξυδερκούς Ισραηλινού ντιζάινερ και δημοσιογράφου Λάχαβ Αλεβί και την εντυπωσιακή παρουσίαση της λονδρέζικης Troica (δύο Γερμανίδες σχεδιάστριες και ένας Γάλλος μηχανολόγος που εδρεύουν στο Λονδίνο και κάνουν θαύματα στο βιομηχανικό design) ώς τον Αμερικανό δημοσιογράφο και σέρφερ Λούις Σάμιουελς, ο οποίος μίλησε για το design στον σχεδιασμό της ιστιοσανίδας. Σημειωτέον, στην Τήνο εδρεύει η πρώτη στην Ελλάδα σχολή σερφ (surfing, όχι windsurf). Στο Εργαστήρι συμμετείχαν ακόμα με εργαστήρια και διαλέξεις οι Γιάννης Γκύζης, Βαγγέλης και Βαλεντίνη Καϊμάκη.

Εκεί που δεν τα κατάφερε το Εργαστήρι, και ήταν κρίμα, ήταν στις αρχικά προγραμματισμένες επαφές των συμμετεχόντων με την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της Τήνου. Κρίμα διότι το γυμνό κυκλαδίτικο τοπίο, με τον αδυσώπητο ήλιο, τις αυστηρές ξερολιθιές και τον εκτυφλωτικό ασβέστη των σπιτιών, είναι σαφώς ένας ιδανικός συνδυασμός φυσικού και χειροποίητου design. Αλλά δεν συνέβη, καθώς «κάποιοι από τους χορηγούς μας άφησαν εκτεθειμένους την τελευταία στιγμή», όπως μας είπε ο Δ. Καραΐσκος.

Η Τήνος, λοιπόν, φαίνεται ότι είχε απ’ όλα φέτος: τις καθιερωμένες πιστές που προσκυνούν τη Μεγαλόχαρη μα και πολλή γκρίνια από τους Ελληνες επισκέπτες γενικώς. (Σε δύο τουλάχιστον ταβέρνες μας είπαν ότι οι Ελληνες που επισκέφθηκαν το νησί φέτος το καλοκαίρι, «ήρθαν για να ξεσπάσουν, με τα νεύρα τους τεντωμένα και το μάτι καρφωμένο στις τιμές».) Η Τήνος είχε επίσης το 2ο Διεθνές Φεστιβάλ Τζαζ και, βέβαια, το 1ο Μεσογειακό Εργαστήρι Design.

Γεγονός είναι ότι τα τελευταία χρόνια, τα ελληνικά νησιά τιμούν τις τέχνες με ποικίλες πολιτιστικές δράσεις: μουσική, εικαστικά, παραστατικές τέχνες, έχουν την τιμητική τους. Η Τήνος όμως πήρε το προβάδισμα στο design, το οποίο ακροβατεί κάπου ανάμεσα στις καλές και τις εφαρμοσμένες τέχνες, αλλά που προκαλεί ακόμα αμηχανία σε πολλούς. Οπως μας εξομολογήθηκαν νέοι σχεδιαστές: «Ο περισσότερος κόσμος δεν ξέρει τι είναι το design. Το αγνοεί - όπως και δεν ξέρει τι είναι η γραφιστική. Κάθε φορά που μας ρωτάνε τι δουλειά κάνουμε, πρέπει να δίνουμε εξηγήσεις». Η ειρωνεία βέβαια είναι ότι το graphic design είναι παντού γύρω μας και καθορίζει την καθημερινότητά μας, τόσο αισθητικά και ψυχολογικά όσο και πρακτικά. Υπό αυτή την έννοια, η παραδοσιακή Τήνος πρωτοπόρησε φέτος.

Το «μεταξύ» και το «ανάμεσα»

Εχοντας ως θεματική το δίπολο «Χέρι εναντίον Μηχανής», ομιλητές και συμμετέχοντες επικεντρώθηκαν στη σχέση που έχουμε αναπτύξει με την τεχνολογία, όχι μόνο μέσα στην καθημερινότητά μας (αυτοκίνητο, υπολογιστής, κινητό τηλέφωνο) αλλά και στον τρόπο σκέψης και δημιουργίας. Η Σοφία Τσούρτη μίλησε για την απουσία ταύτισης σήμερα όχι μόνο με τα αντικείμενα, αλλά και με τον Αλλο, όμως την παράσταση έκλεψε ο Καναδός Ρον Ουόκι (ο οποίος περνά αρκετό χρόνο στην Τήνο), κυρίως για τον τρόπο που «άνοιξε» το θέμα, φωτίζοντάς το από πολλαπλές οπτικές γωνίες.

Ο Ουόκι στάθηκε στη σημασία του «μεταξύ» και του «ανάμεσα»: τι συμβαίνει ανάμεσα στο χειροποίητο και στην τεχνολογία, μια απόσταση που θεωρείται χώρος νεκρός, διότι πάμε μονοκόμματα από το ένα στο άλλο, ένας χώρος όμως ο οποίος κρύβει πολύ ζωή - όπως και κάθε θεωρούμενος νεκρός χρόνος (d. t.). «Οι καλύτερές μου στιγμές», τόνισε, «είναι όταν περιμένω σε ένα αεροδρόμιο. Οι περισσότεροι ανυπομονούμε να περάσει ο χρόνος, δεν αφηνόμαστε σε αυτόν. Η τεχνολογία, η μηχανή μας έδωσε πολλά, καλό όμως είναι κάπου κάπου να σβήνουμε το κινητό. Εχοντάς το συνεχώς ανοιχτό, στην ουσία δεν είμαστε ποτέ πουθενά. Σκεφτείτε πόσα χάνουμε σήμερα πηγαίνοντας από τον ένα τόπο στον άλλο με το αεροπλάνο. Κάποτε, για να διανύσουν μιαν απόσταση με το γαϊδουράκι, εδώ στην Τήνο, για παράδειγμα, οι άνθρωποι ήταν παρόντες στον εαυτό τους και τη ζωή τους. Δεν προτείνω μια επιστροφή σε κάτι τέτοιο φυσικά, αλλά να σταθούμε λίγο σε αυτή την έννοια: του μεταξύ, του ανάμεσα στο “εδώ” και στο “εκεί”».