Πολυτελείς κατοικίες στην Ιαλυσό και η ζωή στο Προϊστορικό Αιγαίο

Της Γιωτας Συκκα www.kathimerini.gr

Είναι πλέον βέβαιο ότι η Ιαλυσός υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς από και προς την Ανατολική Μεσόγειο, την Κρήτη και τις Μικρασιατικές ακτές στα δύσκολα ταξίδια της προϊστορίας. Αν μάλιστα σταθούμε στα τελευταία ευρήματά της και ειδικά στο εντυπωσιακό πολύθυρο με τον γραπτό διάκοσμο, για την ομορφιά του οποίου μιλάει όλη η Ρόδος, αλλάζουν πολλά από τα μέχρι σήμερα δεδομένα για τη Μέση Εποχή του Χαλκού στο προϊστορικό Αιγαίο.

Το βλέπουν ακόμη και οι φύλακες του αρχαιολογικού μουσείου στα έκπληκτα βλέμματα των ξένων επισκεπτών όταν θαυμάζουν τις περίτεχνες τράπεζες προσφορών από κονίαμα με γραπτή διακόσμηση και τα σκεύη πολυτελείας. Η ερώτηση πάντα η ίδια: «πώς θα επισκεφθούμε τον χώρο που βρέθηκαν;».

Εντυπωσιακό πολύθυρο

Εκεί ακριβώς είναι το πρόβλημα. Οι κάτοικοι της Ρόδου θεωρούν πως ήρθε ο καιρός να τονωθεί ο τουρισμός στο εύφορο νησί τους. Να αξιοποιηθούν τα ευρήματα της Ιαλυσού (Τριάντα) και να μη γίνουν ένα ακόμη θύμα της δημοσιοοικονομικής λιτότητας. Πολύ περισσότερο που η Δωδεκάνησος δεν διαθέτει σήμερα κανέναν επισκέψιμο προϊστορικό αρχαιολογικό χώρο.

Η ανασκαφή που καλύφθηκε με γεωύφασμα για να προστατευθεί από τις βροχές, εξάπτει τη φαντασία των αρχαιολόγων για τις έρευνες του επόμενου καλοκαιριού. Τα πρόσφατα ευρήματα αλλάζουν πολλά από τα δεδομένα της έρευνας για το Προϊστορικό Αιγαίο, λέει στην «Κ» η αρχαιολόγος της ΚΒ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Τούλα Μαρκέτου.

Λαμπρές τοιχογραφίες

«Με τις πρόσφατες έρευνες διαπιστώνεται συνεχώς η σημασία του οικισμού που γνώρισε μεγάλη ακμή λίγο πριν από την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας, γύρω στα 1630 π.Χ., σύμφωνα με τις νέες χρονολογήσεις, παράλληλα με το Ακρωτήρι της Θήρας και την εποχή των νέων ανακτόρων της Κρήτης». Εχουμε να κάνουμε μια μεγάλη πόλη των αρχών της Υστερης Εποχής του Χαλκού, ο ρόλος της οποίας είχε ήδη τονιστεί ιδιαίτερα το 1950 από τον Σουηδό αρχαιολόγο Α. Furumark, αλλά οι δημοσιεύσεις της τελευταίας εικοσαετίας προκάλεσαν το ενδιαφέρον της διεθνούς αρχαιολογικής κοινότητας, αφού διαπιστώθηκε ότι ήταν μεγάλη και πλούσια για τα δεδομένα του Αιγαίου. «Ξεπερνούσε σε έκταση τα 18 εκτάρια».

Οι κάτοικοί της ήταν πλούσιοι και τα σπίτια τους είχαν πολλά στοιχεία της μινωικής ανακτορικής αρχιτεκτονικής. Σχεδόν όλα με λαμπρό τοιχογραφικό διάκοσμο που θυμίζει τις διάσημες τοιχογραφίες του Ακρωτηρίου της Θήρας. Σπείρες, καλαμοειδή, κρινάκια, πάπυροι, ανθρώπινες μορφές κ.ά., διακοσμούσαν τους τοίχους των πλούσιων σπιτιών, ενώ υπήρχαν και γραπτά στικτά δάπεδα από κονίαμα σε κυανό, πορτοκαλί ή μελανό βάθος. Σε πολλά μάλιστα από τα σπίτια υπήρχαν πολύθυρα, κάτι που συναντάμε σε πολυτελείς κατοικίες.

Σεισμός και ηφαίστειο

Το επιβλητικό κτίριο με τα κόκκινα κονιάματα και τις τοιχογραφίες πρέπει να δέσποζε στο τοπίο της εποχής του Χαλκού, θυμίζοντας την περίφημη συνοικία Mu των Μαλίων της Κρήτης. Εκεί που είχε εντοπισθεί το μοναδικό πρώιμο πολύθυρο της μινωικής Κρήτης με ξύλινες, ωστόσο, βάσεις παραστάδων, μας εξηγεί η κ. Τούλα Μαρκέτου. «Το πρώιμο αυτό πολύθυρο της Ιαλυσού, σε αντίθεση με το παραπάνω γνωστό από την Κρήτη, φαίνεται πολύ πιο προηγμένο τεχνικά. Με τις υψηλές λίθινες πελεκητές βάσεις των παραστάδων των θυρών και τα μεγάλα μονολιθικά κατώφλια ανάμεσά τους αποτελεί το αρχαιότερο γνωστό παράδειγμα του Αιγαίου».

Ενας μεγάλος σεισμός, που προηγήθηκε της έκρηξης του ηφαιστείου της Θήρας, ισοπέδωσε την πόλη. Και παρά τις προσπάθειες για την ανοικοδόμησή της εγκαταλείφθηκε μετά την έκρηξη του ηφαιστείου, αφού η τέφρα απλώθηκε σε όλο το Αιγαίο μέχρι τα Μικρασιατικά παράλια, την Κρήτη και την Αίγυπτο. Στο στρώμα της συνεχίστηκε η ζωή με την ίδρυση μιας καινούργιας μικρότερης πόλης που διακόπηκε από μεγάλες πλημμύρες. Η ζωή, βέβαια, συνεχίστηκε.

Οι ελπίδες

Αυτό το τμήμα του προϊστορικού οικισμού που διατηρείται σήμερα (με όλες τις φάσεις κατοίκησης από τη Μέση Εποχή του Χαλκού έως την οριστική του εγκατάλειψη στους Μυκηναϊκούς χρόνους), έχει χαρακτηριστεί στο νέο ρυμοτομικό της Ιαλυσού αρχαιολογικός χώρος. Ολοι ελπίζουν ότι μετά τις απαραίτητες απαλλοτριώσεις θα αναδειχτεί σ’ έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους του Αιγαίου, αντίστοιχος του Ακρωτηρίου, της Αγίας Ειρήνης της Κέας, της Φυλακωπής της Μήλου, της Μιλήτου στα απέναντι παράλια κ.ά.