Καρυκεύματα και αφεψήματα 8.500 χρόνων

Μοσχοβολούσε αρώματα η άνοιξη στα προϊστορικά χωράφια. Ηταν γεμάτη η φύση χρώματα και αρώματα από άγρια ή καλλιεργημένα αρωματικά και θεραπευτικά φυτά, όπως έχει αποδειχθεί από την έρευνα σε αρχαιοβοτανικά κατάλοιπα της προϊστορικής Ελλάδας.

Το απόσταγμα των φυτών, ευωδιαστά καρυκεύματα για το μαγείρεμα, όλων των ειδών τα αφεψήματα, ακόμη και το όπιο της παπαρούνας διακινούσαν οι προϊστορικοί πρόγονοί μας ως κοινό εμπόρευμα στα λιμάνια της Μεσογείου. Κι απ'ό,τι φαίνεται η προϊστορική κουζίνα ήταν γεμάτη μυρωδιές από δυόσμο, φασκόμηλο, κύμινο, μάραθο, κόλιαντρο, σέλινο, σκόρδο, δηλαδή από φυτά με αρωματικές και θεραπευτικές ιδιότητες. Αψευδείς μάρτυρες είναι σπόροι που έχουν βρεθεί σε διάφορες προϊστορικές θέσεις, όπως και πινακίδες της Γραμμικής Β'που αναφέρουν την ύπαρξή τους. Τόσο τα φτωχικά πασσαλόπηκτα σπίτια όσο και τα μεγάλα ανακτορικά συγκροτήματα μοιράζονταν εξίσου τη γνώση για τις ευεργετικές τους ιδιότητες και την απόλαυση από την ευωδιά τους.

Η έρευνα των ανασκαφικών δεδομένων από επιστημονικές εργασίες δημοσιευμένες τα είκοσι τελευταία χρόνια συμπυκνώνεται σε έναν τόμο με τίτλο «Η αρχαιοβοτανική έρευνα της διατροφής στην προϊστορική Ελλάδα» (University Studio Press). Συγγραφέας του η επ. καθηγήτρια Αρχαιολογίας του ΑΠΘ Σουλτάνα-Μαρία Βαλαμώτη. Μας ταξιδεύει πίσω στον χρόνο 8.000 με 5.000 χρόνια και μας δείχνει τους ανθρώπους σκυμμένους στο χώμα να μοχθούν όλο τον χρόνο, σκαλίζοντας, ξεβοτανίζοντας, ρίχνοντας κοπριά και συλλέγοντας τη σοδειά, που πέρα από τη βάση της διατροφής τους (σιτάρι, κριθάρι, φακή, μπιζέλια, λαθούρι) περιείχε και μια ποικιλία από μυρωδάτα συμπληρώματα.

Η κ. Βαλαμώτη προσπαθεί να ανοίξει με το βιβλίο ένα παράθυρο στην καθημερινή ζωή των προϊστορικών κατοίκων της Ελλάδας. Και το πετυχαίνει. Χωρίς να απομακρυνθεί καθόλου από το μικροσκόπιο, στο οποίο έχουν μπει οι καρβουνιασμένοι κόκκοι που φυλάχτηκαν καλά στο χώμα μέχρι να τους ανακαλύψουν οι αρχαιολόγοι, μας ξεναγεί στο τραπέζι, στην κουζίνα αλλά και στα εργαστήρια-αρωματοποιεία των μεγάλων ανακτορικών κέντρων. Οι αναφορές της βασίζονται σε αρχαιοβοτανικές αναλύσεις από 79 οικισμούς, όπου φαίνεται ότι χρησιμοποιούσαν τουλάχιστον 26 είδη φυτών στη Νεολιθική και την εποχή του Χαλκού.

Ετσι, μαθαίνουμε ότι οι Μακεδόνες και οι Θράκες είχαν δει και είχαν μυρίσει τριαντάφυλλα. Είχαν εκπλαγεί από τα άνθη μιας αμυγδαλιάς στο καταχείμωνο. Είχαν γευθεί τους καρπούς της, όπως και της αγριοφραουλιάς και της βατομουριάς. Είχαν ανακαλύψει τις θεραπευτικές ή αρωματικές ιδιότητες: της βελανιδιάς (στυπτικό, αντισηπτικό), της συκιάς (καθαρτικό), της τσουκνίδας (διουρητικό, διεγερτικό, στυπτικό), του λάπαθου (αντιδυσεντερικό), της ρεζεντά (παραισθησιογόνο έλαιο), του σιναπιού (διεγερτικό), του λιναριού (μαλακτικό, για νοσήματα θώρακα), της αμπέλου (στυπτικό, αιμοστατικό, δυναμωτικό), της μολόχας (αντιφλογιστικό, αποχρεμπτικό), του βάλσαμου ή σπαθόχορτου (θεραπευτικό πληγών), της κρανιάς (κατά των εντερικών διαταραχών), του κόλιαντρου (αρωματικό, διεγερτικό), του ηλιοτρόπιου (θεραπεία οιδημάτων σκορπιού και αντισυλληπτικό), του λιβανόχορτου (στυπτικό, αρωματικό), της αγριοτσικουδιάς, κοκκορεβιθιάς (αρωματική ρητίνη), και πολλών άλλων φυτών.

Απανθρακωμένοι καρποί κοκκορεβιθιάς ή αγριοτσικουδιάς, που έχουν βρεθεί στον βορειοελλαδικό χώρο, φαίνεται πως χρησιμοποιούνταν και για τη ρητίνη, που εθεωρείτο από τον Θεόφραστο η καλύτερη λόγω του αρώματός της και της δυνατότητάς της να πήζει. Κυκλοφορούσε ως προϊόν στους θαλάσσιους εμπορικούς δρόμους της Μεσογείου τουλάχιστον από τον 14ο αι. π.Χ., όπως έδειξαν τα ευρήματα του ναυαγίου Ulu Burun αυτής της εποχής.

Τα αρωματικά φυτά δεν χρησιμοποιούνταν μόνο στη μαγειρική και στην αρωματοποιία. Αποτελούσαν βασικό συστατικό για την παρασκευή των θυμιαμάτων των θρησκευτικών τελετών. Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι ήξεραν και τη χρήση της παπαρούνας (μήκων η υπνοφόρος). Το όπιό της σε υγρή μορφή αποτελούσε μάλιστα εξαγώγιμο προϊόν. Μεταφερόταν σε μικρά ιδιόμορφα αγγεία που παρήγαγε η Κύπρος και πουλούσε στην Αίγυπτο κατά την Υστερη Εποχή του Χαλκού. Στην Κύπρο έχει βρεθεί και μια οστέινη πίπα, πιθανότατα για την εισπνοή οπίου (1.200 π.Χ.), ενώ ομοιώματα της κάψας του φυτού βρέθηκαν στο Ηραίο Σάμου (8ου αι. π.Χ.), που πιστοποιούν τη χρήση του φυτού (εδώ για θρησκευτικούς λόγους) και στους ιστορικούς χρόνους. Στην αρχαιότητα ήταν γνωστές και οι ιδιότητες της παπαρούνας ως παυσίπονου και εχρησιμοποιείτο ευρύτατα όπως σήμερα η ασπιρίνη.

Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ
Πηγή: http://www.enet.gr/